Талаш бўлаётган уран. “Росатом” Қозоғистонда уран қазиб олишга пул тикмоқчи

“Росатом” Қозоғистонда уран қазиб олишга сармоя киритмоқчи. Бу ҳақда давлат корпорацияси бош директори Алексей Лихачев “Известия”га берган интервьюсида маълум қилди. 

“Қозоғистон уран қазиб олиш бўйича биринчи ўринда – биз учинчи давлатлар манфаатларини ҳисобга олган ҳолда ҳамкорликни ривожлантирамиз. Альянслар тузиб, Қозоғистондаги ишлаб чиқаришга сармоя киритиш керак”, дейди Россия атом саноати раҳбари.

Давлат корпорацияси бош директорининг сўзларига кўра, референдум вақтида Қозоғистон халқи атом энергетикасига “ҳа” деса, “Росатом” республикада атом электр станциясини қуриш лойиҳасини тезда амалга ошириши мумкин бўлади.

“Биз Россия Федерацияси ва Беларусда "қўлларингиз билан тегишингиз” мумкин бўлган мос ёзувлар ечимини таклиф қиламиз”, дейди Лихачев.

Унинг таъкидлашича, қозоғистонлик ҳамкорлар давлат корпорацияси объектлари, жумладан Туркиядаги “Аққую” станцияси, шунингдек, Беларусь атом электр станциясини бориб кўриб, “Росатом”нинг атом электр станцияларини қуриш тажрибасини синчковлик билан ўрганиш имконига эга бўлган.

“Росатом” ва “Казатомпром” (Қозоғистон миллий ядро компанияси – дунёдаги энг йирик табиий уран ишлаб чиқарувчиси, дунёдаги энг йирик ресурс базаларидан бирига устувор кириш ҳуқуқига эга) уран қазиб олиш ва бойитиш бўйича бир нечта қўшма корхоналарни, шу жумладан Ангарскда (Иркутск вилояти) халқаро марказни, “Акбастау”, “Буденовское”, “Каратау”, “Заречное”, "Жанубий кон-кимё компанияси"ни (Туркистон вилояти, Қозоғистон) яратди.

2020 йилгача мамлакатлар Урал электрокимё заводи (“Росатом” ёқилғи компанияси ТВЭЛ таркибига кирувчи; Новоуралск, Свердловск вилояти) негизида уранни бойитиш марказига ҳам биргаликда эгалик қилган.

2020 йил март ойида ТВЭЛ Қозоғистон томонидан марказнинг 49 фоиз улушини сотиб олди. Зарур бўлганда Урал заводи хизматларидан фойдаланиш имкониятига эга бўлиш учун “Казатомпром” қўшма корхонадаги битта улушни сақлаб қолди.

Эслатиб ўтамиз, Франция Президенти Эммануэль Макрон яқинда Қозоғистонга ташрифи чоғида мамлакат Франция билан уран экспорти соҳасида ҳамкорлик қилиш салоҳиятига эгалигини айтиб кетганди. Шундан сўнг, Макрон Ўзбекистонга йўл олди. Ўзбекистондаги икки давлат раҳбарлари учрашувларида эълон қилинган хабарларда Франциянинг Ўзбекистондан уран олиши бўйича аниқ месежлар берилмади. Аммо Ўзбекистон Президенти Матбуот хизмати томонидан тарқатилган бир хабар эътиборни тортади. Унда "Orano" компанияси билан шерикликни кенгайтириш режалари борлиги таъкидланган. 

"Orano" эса уран ва ядро ёқилғисини ишлаб чиқариш бўйича дунёнинг йирик компанияси, активлари қиймати 29 миллиард евродан ортиқни ташкил этади.

“Учрашувда геология-қидирув ишлари ва уран қазиб чиқариш борасидаги ҳамкорликни кенгайтириш бўйича ташаббуслар қўллаб-қувватланди”, дейилади хабарда.

Қайд этиш жоизки, Нигерда ҳокимият ағдарилганидан сўнг, мамлакат Францияга уран ва олтин экспорти тўхтатганди. Нигер жаҳонда уран қазиб олиш бўйича еттинчи ўринда туради. Францияда электр энергияси учун ишлатиладиган ураннинг 15-17 фоизи Нигер ҳиссасига тўғри келарди. Мамлакатда ҳокимиятга келган кучларнинг эса Франция билан алоқалари ёмон.