Украиналиклар, ҳеч қачон таслим бўлманг – Илҳом Алиев

Озарбайжон Президенти Илҳом Алиев 19 июль куни Хонкендида бўлиб ўтган учинчи Шуша халқаро медиа-форумида қанташди ва журналистларнинг саволларига жавоб берди. Украиналик журналист Дмитрий Гордоннинг саволига жавоб берар экан, Президент Алиев 3 йилдан бери Россия босқинига қарши курашаётган мамлакат ва унинг аҳолисига ҳеч қачон таслим бўлмасликни маслаҳат берди.

“Ҳурматли жаноб Президент, биз Украинада Озарбайжоннинг Сизнинг раҳбарлигингизда ўз заминини, ўз ҳудудини қайтариб олганини ҳайрат билан кузатдик. Бу биз учун жуда илҳомлантирувчи мисол ва, албатта, украиналиклар Украинанинг давлат суверенитети ва ҳудудий яхлитлигини қўллаб-қувватлагашингизни қайта-қайта очиқ билдирганингиз учун сиздан миннатдор. Бу унутилмайди. Мана кўп йиллар давомида биз Украина давлатининг мавжудлиги хавф остида турган энг оғир жанг, энг оғир уруш шароитида яшаяпмиз. Сиз ғолиб халқ раҳбари сифатида Украина ва украиналикларга қандай маслаҳат бера оласиз?” деди журналист.

“Мамлакатимиз ҳақида, суверенитет ва ҳудудий яхлитликни тиклаш йўлида амалга оширилган ишлар тўғрисида айтган сўзларингиз учун ташаккур. Мен бир неча йил олдин бир тадбирда Украина вакилининг тахминан шундай саволига жавоб бериш имкониятига эга бўлгандим. Менинг жавобим ўшанда айтганларимдан фарқ қилмайди. Менимча, бу Украина халқининг интилишларига мос келади: ҳеч қачон оккупацияга рози бўлманг! Бу асосий маслаҳат. Бу биз қилган иш. Тўғрироғи, биз бу жараённи қандай кўришимиз.

Биринчи Қорабоғ уруши оғир, фожиали, кўп қурбонлар бўлган, Хўжалида озарбайжонларнинг геноциди бўлган, айтмоқчи, у бу ердан бир неча километр узоқликда жойлашган.

Можародан кейинги давр маънавий нуқтаи назардан ҳам, иқтисодий жиҳатдан ҳам қийин эди. Бизда рўзғор манбаидан маҳрум бўлган бир миллион киши бор эди: 700 мингдан ортиғи Озарбайжон туманларидан, Қорабоғдан, шунингдек, Арманистонда яшаб, депортация қилинган 250 минг озарбайжон. Ўша пайтда мамлакатимиз аҳолиси 8 миллион эди. Яъни, бу қочқинлар сони бўйича аҳоли жон бошига энг юқори кўрсаткичлардан бири эди.

Бизда пул йўқ эди, ғазна бўш эди, амалда ҳеч ким бизни қўллаб-қувватламади, ҳеч кимдан жиддий халқаро ёрдамга эга эмас эдик, иқтисодиёт вайрон бўлган, инфляция 1000 фоиз, ишсизлик авж олган ва қашшоқлик аллақачон 100 фоизга яқинлашган эди. Ҳайдар Алиев ҳокимият тепасига келганида Озарбайжон шундай эди. Халқимиз омади келиб, у оғир дамларда халққа мурожаат қилган ва бу оғир юкни ўз зиммасига олган шундай шахс бўлган. Гарчи у ёш бўлмаса-да, у аллақачон 70 ёшда эди, унинг соғлиғи унчалик яхши эмас эди, у оғир касалликка чалинган эди, лекин вазиятни барқарорлаштиришга муваффақ бўлди.

Бундан ташқари, ўша пайтда фуқаролар уруши бўлган. Ва аста-секин биз кўтарила бошладик, жонлана бошладик. Биз фақат бир нарсани ўйладик – ишончим комилки, фуқароларимизнинг мутлақ кўпчилиги айтганларимга қўшилади – биз босиб олинган ҳудудларни қандай қайтариш ҳақида ўйладик. Бу қийин бўлишини тушундик.

Аввало, рельеф. Сиз бу ерга Фузулийдан келдингиз. 17 октябрда Фузулий шаҳри озод қилинди ва шундан сўнг Қуролли Кучларимиз деярли Хонкенди атрофида мавжуд бўлмаган йўл бўйлаб пиёда юриб, Шуша қояларига кўтарилди. Биз ҳамма нарсага тайёр эканлигимизни жанг майдонида исботлаб, ўлимга, 5-6 қатор истеҳкомларга бордик. Шунинг учун ҳаммамиз шу мақсадда яшадик. Ота-боболаримиздан қолган ҳудудларимизни қайтариш учун.

Рельеф бизга қарши эди, халқаро вазият бизга қарши эди. ЕХҲТнинг Минск гуруҳи ҳамраислари, ҳар бири ўз сабабларига кўра, Арманистон томонида эди ва ҳар бири бу вазиятни абадий давом эттиришга ҳаракат қилди. Ва бу статус-кво ўзгармади. Ҳатто баъзида биз ҳамраис давлатлар номидан қандайдир баёнотни ақл бовар қилмайдиган дипломатик саъй-ҳаракатлар билан амалга оширишга муваффақ бўлганимизда, бир мунча вақт ўтгач, барчаси рад этилди.

Ҳозир эслайман, биз ўшанда АҚШ, Франция ва Россия президентлари даражасида статус-кво қабул қилиб бўлмас экани эълон қилинганини иштиёқ билан қабул қилган эдик. Ва бу жиддий баёнот эди, биз бунга эришишимиз учун жуда узоқ вақт керак бўлди. Аммо орадан маълум вақт ўтгач, улар фақат битта сўзни ўзгартирди ва “қабул қилиб бўлмас” ўрнига “беқарор” дейишди. Яъни, улар бизга қабул қилиш мумкинлиги ҳақида сигнал беришди. Яъни, улар қандайдир маскаларни ечиб, ҳа, буни қабул қилса бўлади деди. Бу Арманистон учун ҳам, Минск гуруҳи ҳамраислари учун ҳам, қатор давлатлар учун ҳам қабул қилса бўлади. Бунинг фақат биз учун қабул қилиниши мумкин эмас эди. Музокаралар жараёни йилларида - ва мен 2003 йил охиридан буён унда иштирок этдим - 17 йил давомида жуда кўп таклифлар, кўплаб учрашувлар бўлди, эҳтимол унчалик фойдали бўлмаган ва реаллик билан келишиб олишимиз керак бўлган кўплаб мессежлар. Бу реал вазият. Сиз у билан келишишингиз керак. Мен “йўқ” деганимда, бу кучларга қарши чиқиш, қандайдир ноадекват муносабат сифатида қабул қилинди.

Хўш, асосий ва умумий кўриниш шундай эди – Кўрдингизми, улар рози эмас, айирмачиларга шартли равишда мустақиллик бериш эвазига нимадир таклиф қилишяпти, лекин рози эмас.

Халқаро ҳуқуқ, БМТ Хавфсизлик Кенгаши арман қўшинларини олиб чиқиб кетиш талаби билан тўртта резолюция қабул қилгани, Минск гуруҳи ҳамраисларининг ўзлари ушбу резолюция учун овоз бергани ҳақидаги барча далилларимиз, буларнинг барчаси реаллик билан муросага келиш учун такаббурлик руҳи деворига урилди. Хўп. Ўшанда биз янги реалликларни яратамиз, кейин сиз у билан келишасиз, деб қарор қилдик. Ва шундай бўлди. Биз 44 кун ичида 2020 йилда янги реалликларни яратишни бошладик. Ва улар бу билан келишишга мажбур бўлишди. Ва кейин 2023 йил сентябрь ойида бир кунда, улар ҳам келишишга мажбур бўлишди. Шунинг учун мен бошида айтганларимни очиб бериш учун бу саволга бироз кенгроқ жавоб бераман.

Бошида айтганларим жуда оддий ва қандайдир баҳонадек туюлиши мумкин, аммо бунинг ортида биз урушда ҳам, музокаралар столида ҳам, суверенитетимизни тўлиқ тиклаганимиздан кейин ҳам бошдан кечирганларимиз турибди.

Айрим хорижлик акторлар томонидан қилинган барча таҳдидлар, босимлар, шантажлар ва бошқа номақбул хатти-ҳаракатлар ҳақида гапирадиган бўлсам, бу унчалик ёқимли кўриниш бўлмаса керак. Бундан ташқари, бунинг учун алоҳида йиғилиш керак бўлади.

Аммо айтганларимга қайтсак: ҳеч қачон таслим бўлманг ва ҳудудий яхлитликнинг бузилишини ҳеч қачон қабул қилманг.

Бу ерда ўзбекистонлик дўстимиз отам ҳақида сўради. Биласизми, у ҳам ҳаммамиз қатори Қорабоққа қайтадиган шу кунни кўришимизни ҳаммадан ҳам кўпроқ хоҳлаган эди. Лекин бу иш бермади. Биз бу ерларни озод қилгунимизча мен 17 йил президент бўлдим. Ва агар бизда имконият бўлмаганида, эҳтимол яна 17 йил кутган бўлардик. Ва бу мен ҳақимда эмас ва бу шунингдек, менимча, украиналиклар учун муҳим.

Гап шахсиятда ҳам, амбицияларда ҳам эмас, гап шундаки, сиз биздан олдинги аждодлар олдида, биздан кейин яшайдиган авлодлар олдида жавобгарликни ҳис қилишингиз керак. Агар мен ҳудудларни қайтариб бера олмаслигимизни билганимда, биз яна 17 йил ва балки яна 17 йил кутган бўлардик. Ва бу мен бўлмаган бўлардим, лекин бу муҳим эмас эди. Ва мен, қоида тариқасида, буни бошқа биров қилишига маънавий жиҳатдан тайёр эдим. Лекин шуни тушундимки, мен буни қилмасам, бошқа биров бунинг уддасидан чиқиши даргумон. Бу қандайдир ўзига бино қўйишдек туюлмасин. Аммо мен ҳозир ўйлаган нарсам ва хотираларимни баҳам кўрдим.

Ва охирги нарса. Менинг адолатга бўлган ишончим, худди мен мунтазам учрашиб, уларга: ишонинг, биз қайтамиз, деб айтган собиқ қочқинларимизники каби деярли йўқолган эди. Йил ўтган сайин уларнинг кўзларида ишонч камайиб бораётганига гувоҳ бўлдим.  Уларнинг кўзларида кўриш мумкин, улар менга яхши нарсаларни айтишлари мумкин, ҳа, биз ишонамиз. Аммо уларнинг кўзларида ҳамма нарсани кўриш мумкин. Менинг эса адолатга ишончим кам эди.

Аммо бизнинг Ғалабамиз адолатли Ғалаба ва тўлиқ Ғалаба, унда адолат борлигини, фақат унга эришиш кераклигини айтади. Бунга эришиш учун эса ҳар куни меҳнат қилиш, ҳар куни ғалабани яқинлаштириш керак, айниқса, якуний қарор сизга боғлиқ бўлса, ҳаётингизни бунга бағишлашингиз керак. Бу содир бўлишининг ягона йўли.

Ва, албатта, энг муҳим омил – жамиятнинг бирлашиши. Менга Президент, Олий Бош қўмондон сифатида маънавий куч-қувват бағишлаган бирлашиш ва мен орқамда жамият ва халқ туришига ишончим комил эди. Ва бу, эҳтимол, ҳал қилувчи омиллардан бири эди. Шундай қилиб, мен бошлаган жойимга қайтаман – ҳеч қачон таслим бўлманг!” деди Озарбайжон Президенти Илҳом Алиев.