AQSH Yevropadan NATO mas’uliyatining asosiy qismini o‘z zimmasiga olishni talab qildi

Qo‘shma Shtatlar Yevropadan 2027 yilgacha NATO majburiyatlarining asosiy qismini, jumladan, raketa ishlab chiqarish va razvedka ma’lumotlarini yig‘ishni o‘z zimmasiga olishni talab qildi. Bu haqda “Reuters” beshta manbaga tayanib xabar berdi.

Pentagon rasmiylari bu xabarni dekabr oyining boshida Vashingtondagi yevropalik diplomatlarga yetkazgan edi. Uchrashuvda AQSH Urush vazirligi rasmiylari AQSH Rossiyaning Ukrainaga bostirib kirishi ortidan Yevropaning mudofaa salohiyatini oshirish sur’atidan noroziligini ta’kidladi.

Pentagonning ta’kidlashicha, agar Yevropa 2027 yilga qadar belgilangan muddatni bajara olmasa, Qo‘shma Shtatlar NATOning ba’zi mudofaa mexanizmlarida ishtirok etishni to‘xtatishi mumkin. Ko‘rib chiqilayotgan aniq mexanizmlar ko‘rsatilmagan. Qo‘shma Shtatlar Yevropaning bu boradagi taraqqiyotini qanday baholashi noma’lum.

Yevropaning bir qancha rasmiylari 2027 yilgacha bo‘lgan muddat haqiqatga to‘g‘ri kelmasligini ta’kidladi. Ularning ta’kidlashicha, AQSH imkoniyatlarini almashtirish uchun Yevropaga nafaqat sarmoya, balki siyosiy qarorlar ham kerak.

NATO vakilining “Reuters” agentligiga aytishicha, yevropalik ittifoqchilar Yevropa xavfsizligi uchun katta mas’uliyatni o‘z zimmasiga ola boshlagan. U AQSHda belgilangan muddat haqida izoh berishdan bosh tortdi.

AQSH Prezidenti Donald Tramp Yevropa davlatlari Vashingtonga tayanmasdan, o‘z xavfsizligi uchun ko‘proq mablag‘ sarflashi kerakligini bir necha bor ochiq aytdi.

Sentyabr oyining boshida “Financial Times” gazetasi AQSH Rossiya bilan mojaroda frontda turishi mumkin bo‘lgan Sharqiy Yevropa davlatlarida qo‘shinlarni tayyorlash va jihozlash dasturini moliyalashtirishni to‘xtatayotgani haqida xabar bergan edi. “333-bo‘lim” deb nomlanuvchi ushbu dasturda Pentagon butun dunyo bo‘ylab ittifoqchi kuchlarni o‘qitadi va jihozlaydi. Yevropada bu yordamning asosiy oluvchilari Estoniya, Latviya va Litva hisoblanadi.

YeI 2030 yilgacha jamoaviy mudofaadagi bo‘shliqlarni yopish niyatida – Yevropa rasmiylarining fikricha, bu vaqtga borib ittifoq Rossiya bilan ehtimoliy harbiy to‘qnashuvga tayyor bo‘lishi kerak. Xuddi shu muddat Yevropa Ittifoqining mudofaa bo‘yicha oq kitobida qayd etilgan bo‘lib, unda Yevropa qit’asidagi “yuqori shiddatli urush” ssenariysi tasvirlangan va Rossiya “asosiy tahdid” deb atalgan.

Tramp o‘zining birinchi muddatida (2016–2020) Yevropadan ko‘proq mudofaa xarajatlarini talab qila boshladi. O‘shanda u o‘z ittifoqchilarini mudofaaga kam mablag‘ sarflaganlikda aybladi va Yevropa Amerika hisobidan o‘z xavfsizligini ta’minlayotganidan g‘azablangan edi.

2014 yilda NATO davlatlariga 2024 yilgacha mudofaa xarajatlarini YAIMning 2 foizga yetkazish uchun muddat berilgan edi. O‘sha paytda faqat uchta davlat – AQSH, Gretsiya va Buyuk Britaniya bu talabni bajargan. So‘nggi o‘n yil ichida 32 davlatdan 23 tasi 2 foizlik chegaraga yetdi. Tramp endi NATO davlatlaridan yalpi ichki mahsulotning 5 foizini mudofaaga sarflashni talab qilmoqda.

Eslatib o‘tamiz, avvalroq Shimoliy Atlantika alyansining Yevropadagi Qo‘shma qurolli kuchlari qo‘mondoni Aleksus Grinkevich NATO Daniya, Shvetsiya va Finlandiya mudofaa rejasini tayyorlash bo‘yicha mas’uliyatni Niderlandiyada joylashgan shtabdan AQSHdagi qo‘mondonlikka o‘tkazishini ma’lum qilgandi.