“Қиёмат қуроли” қиздирилди

АҚШ Президенти Дональд Трамп ва айни дамда Россия сиёсий элитасининг кучли бешлигига ҳам кирмайдиган собиқ президент Дмитрий Медведев ўртасида ижтимоий тармоқларда бошланган тортишув ядровий уруш билан таҳдид қилишга келиб тўхтади. Дастлаб америкалик сенатор Линдси Грэм билан Х'да гап талашиб қолган Медведевга Трампдан жавоб келди. Медведев унга “ўлик қўл” номли ядро қуролининг ўзига хос тарзда ҳаракатга келишини англатувчи ибора билан ташланган бўлса, Трамп қисқа қилиб Америка ядро урушига тайёрлигини маълум қилди. 

Айни дамда эса кўплаб кузатувчилар мазкур воқеликни янги “совуқ уруш”нинг бошланиши сифатида талқин қилмоқда. Вазият қай даражада жиддий? Шу кунгача баёнотлари қуруқ гап-сўздан нарига ўтмаётган АҚШ етакчиси бу сафар ҳазиллашмаяптими? Сўнгги йилларда фақат ижтимоий тармоқларда фаол бўлиб қолган, аммо реалликда ҳозирда деярли ҳеч қандай вазнга эга бўлмаган Медведевнинг гап-сўзлари қай даражада аҳамиятли? Бугун шулар ҳақида батафсил гаплашамиз. 

Санкциядан ядро уруши ҳақида огоҳлантиришгача

Путин ва Трамп ўртасидаги муносабатлар совуқлашганидан сўнг, барчанинг эътибори Оқ уй раҳбарининг кейинги қадамларига қаратилди. Трамп журналистлар билан суҳбатда, Оқ уйдаги юқори даражали учрашувларда ва бошқа интервьюларида Путиндан ҳафсаласи пир бўлганини кўп бор таъкидлади. Бу орада у Путинга 50 кун вақт берди. Аммо босқинни тўхтатиш учун қўйилган бу вақт ичида Кремлдан кутилган қадамлар ташланмади. Июль ойининг сўнгги кунларидан бирида АҚШ Давлат котиби Марко Рубио Дональд Трампнинг сабри тугагани ҳақида гапирди. Кўп ўтмай Трамп Шотландияга сафар қилди ва Путинга берган 50 кунлик муҳлатини 10 кунга қисқартиришини эълон қилди. Ҳаммаси шундан бошланди. Трамп босқинни бас қилиш учун берилган муҳлат ичида натижа бўлмаса, Россияга иккиламчи санксиялар қўллаш орқали уни энг яқин ҳамкорларидан изоляция қилиш билан таҳдид қилди. Шундан сўнг, Песковдан ҳар доимгидек бироз юмшоқроқ баёнот янгради. Аммо Трампнинг Шотландияда айтган гапларидан бир зум ўтиб, аллақачон дунёдаги энг маданиятсиз сиёсатчилардан бирига айланган ва сиёсий этикетга тўғри келмайдиган сўзларни сараламасдан ўзининг Telegram-канали ҳамда тармоқлардаги саҳифаларида ёзишга одатланган Россия Хавфсизлик кенгаши раиси ўринбосари Дмитрий Медведев жангга киришиб кетганди. 

Медведев дастлаб Х'да Трампнинг 50 ёки 10 кунлик муҳлатларига нисбатан муносабат билдириб, АҚШ томонига иккита эслатма қолдирди. У Россия Исроил ёки ҳатто Эрон ҳам эмаслиги ва ҳар бир ультиматум Украина бир четда қолиб, Россия ва АҚШ ўртасидаги уруш учун ташланган қадам эканини такидлади. Ва твит охирида америкалик сиёсатчиларга “уйқучи Жо Байден” йўлидан кетмасликни маслаҳат берди. 

Америкалик сенатор, Россияга қарши санкцияларни жорий қилиш ҳақидаги таклифларнинг бош ташкилотчиси, айни пайтда Трампга таъсир ўтказиши мумкин бўлган энг кучли шахс сифатида кўриладиган Линдси Грэм эса Трампнинг ушбу муҳлати билан ҳазллашмасликни ва тезроқ музокара столига ўтиришни тавсия қилиб, тез орада АҚШ тепасида Байден эмас, бошқа шахс турганини англашларига кафолат берди. Медведев эса бунга жавобан Грэм ва Трампни чоллар деб атади ва музокара бойича ақл ўргатмасликни билдирди. 

“Музокаралар столига қачон ўтиришни белгилаш сизга ёки Трампга қолмади.  Музокаралар ҳарбий амалиётимизнинг барча мақсадларига эришилганда якунланади. Биринчи навбатда Америка учун ишланг, боболар!” деган Медведев.

Шундан сўнг, 7 ойлик президентлик даврида асосан ижтимоий тармоқларда журналистлардан тортиб ўзининг яқин иттифоқчиларигача урушиб чиққани билан эсда қолаётган Дональд Трамп ўзининг Truth Social тармоғида Медведевнинг гапларига жавобан уни муваффақиятсиз президент деб атади ва ўзини давлат раҳбаридек тутмасликни маслаҳат берди.  

“Россиянинг муваффақиятсиз собиқ президенти, ўзини ҳали ҳам давлат раҳбари деб ҳисоблайдиган Медведевга айтинг, тилини тийсин. У жуда хавфли ҳудудга кириб бормоқда!” деб қайд этди Трамп.

Трамп ўз пости давомидан Ҳиндистонга қарши қўшимча бож ставкалари жорий қилиш масаласини ҳам кўнгдаланг қўйди. Чунки Россияга қўлламоқчи бўлган жазо чораларининг асл мақсади ҳам шу эди. Россия энергетика ресурсларининг энг йирик харидорларига 100 фоизлик бож белгилаш. Негадир расмий Нью-Деҳли бу масалада энг биринчилардан бўлиб тилга олинди. Шундан сўнг Трамп Россияни иқтисоди ўлган давлат деб атади.

“Ҳиндистоннинг Россия билан нима қилиши менга қизиқ эмас. Улар биргаликда ўлик иқтисодларини йўқ қилишлари мумкин, менга фарқи йўқ... АҚШ Россия билан деярли савдо қилмайди. Келинг, шундай бўлиб қолсин”, деб ёзган Трамп.

Медведев эса Трампнинг бу баёнотини ҳам жавобсиз қолдирмади. У агар Россия собиқ президентининг баъзи сўзлари даҳшатли АҚШ Президентида шундай асабий реакцияга сабаб бўлса, демак, Россия ҳамма нарсада ҳақ ва ўз йўлидан боришда давом этади”, деб ёзиб қолдирди ўзининг сўнгги йиллардаги энг асосий иши бўлган Telegram-каналида. Шунингдек, у мавжудлиги шубҳали бўлгфан “ўлик қўл” тизими ҳақида сўз очди ва унинг қанчалик хавфли бўлиши мумкинлиги ҳақида ёзди. Медведев бу гап билан “Қиёмат куни машинаси” ёки “Ўлик қўл” деб номланувчи “Периметр” тизимини назарда тутганини ҳамма англади. Бу Россия ҳудудига ядровий зарба берилганда, унинг юқори раҳбарияти ҳалок бўлиб, қарор марказлари билан алоқа тўхтаган пайтда АҚШ ҳудудига ядровий ракеталар учириш назарда тутилган автоматик тизимдир. Яъни, бир зумга марказий ҳарбий қўмонлик билан алоқа узилса, АҚШ зудлик билан нишонга айланади. Стратегик ракета кучлари эса Совет даврида яратилган бундай тизим ҳозирда ҳақиқатан ҳам мавжудлигини даъво қилади.

Россия яқинида 2 та ядро сувости кемаси

1 август куни Дональд Трамп ўзининг Truth Social'даги саҳифасида АҚШнинг иккита ядровий сувости кемаси Россия сувларига яқин жойга олиб борилишини маълум қилди, аммо улар юбориладиган аниқ локациялар ҳақида ҳеч нарсани очиқлагани йўқ. Бу билан у Американинг ядро қудратига оид кескин баёнотлар беришни бошлади ва хориж ОАВлари такидлаётганидек, “ядровий зина”га илк қадамларни ташлади. 

“Россия собиқ президенти, ҳозирда Россия Федерацияси Хавфсизлик кенгаши раисининг ўринбосари бўлган Дмитрий Медведевнинг ниҳоятда тажовузкор баёнотларига жавобан, мен иккита ядро сувости кемасини тегишли ҳудудларга жойлаштиришни буюрдим. Эҳтимол бу тентакона гаплар шунчаки сўз бўлиб қолмаслиги мумкин. Сўзлар жуда муҳимдир ва кўпинча кутилмаган оқибатларга олиб келиши мумкин. Умид қиламанки, бу ҳолат ана шундайлардан бири бўлиб чиқмайди” деб ёзди Трамп.

Ўша куни “Newsmax” телеканалига берган интервьюсида  эса Трамп АҚШнинг атом сувости кемаси Россияга яқинроқ жойлаштириб бўлинганига ишора қилди. Хўш, Россияга қўйилган 10 кунлик ультиматум, бож таҳдиди ва унга қарши билдирилган фикрларнинг охирги нуқтаси ядровий шантажга бориб тақалди. Аммо бу гап-сўзлар ва таҳдидлар машҳур сиёсатчилар ичидаги икки нафар энг ашаддий ижтимоий тармоқ қироллари томонидан янграгани туфайли жиддий туюлмаслиги мумкин. Бири шахсан ўзига қарашли бутун бошли бир платформада, бошқаси эса Х ва Telegram'да бировга гап бермайди. Кўпчилик аллақачон айнан шу сабабдан ушбу ядровий шантажнинг даражаси ва хавфини ўтган асрдаги ўта кескин ядровий инқирозга тенглаштирмаяпти. 

Бироқ “The Telegraph” ушбу қарорни совуқ уруш давридан бери АҚШ Президентлари томонидан очиқчасига қабул қилинган энг жиддий қадам деб атади. Нашрга кўра, ҳатто совуқ уруш чоғида ҳам бирор президент АҚШ атом сувости кемаларини Россия сувларига яқинлаштиришини очиқламаган. Шунга қарамай, Трампнинг одатий “донкихотсимон” бошқарув услуби сабабли жамоатчилик орасида жиддий ваҳима йўқ ва бу ҳолат иккинчи Кариб инқирози эмас, дея такидланмоқда.

Маълумот учун, Кариб инқирози 1962 йил октябрь ойида АҚШнинг Туркияда “Юпитер” ракеталарини жойлаштиргани ортидан СССР Кубада ядро қуролли ракеталарни яширинча ўрнатишга урингани сабаб юзага келган эди. Икки давлат ўртасидаги бу инқироз тарихдаги энг хавфли ядро тўқнашуви ёқасига олиб келган бўлиб, охир-оқибат СССР раҳбари Никита Хрушчов ва АҚШ президенти Жон Кеннеди ўртасидаги мулоқот орқали ҳал бўлган. Бир сўз билан айтганда, ўшанда улар дунёни тасаввур қилиб бўлмас ҳалокатдан қутқариб қолганди.