Аргентина мамлакатда яширинган нацистлар ҳақидаги ҳужжатларни махфийликдан чиқарди

Аргентина ҳукумати ўз веб-сайтида Иккинчи жаҳон урушидан кейин мамлакатга қочган нацистлар ҳақидаги махфийликдан чиқарилган архив ҳужжатларини эълон қилди. Бу ҳақда ҳукумат сайтида хабар берилди.

Тавсифда айтилганидек, архивда 1950-1980 йилларда Федерал полиция ташқи ишлар бошқармаси, Давлат разведка котибияти (SIDE) ва Миллий жандармерия томонидан олиб борилган текширувлар натижаси бўлган 1850 дан ортиқ ҳужжатлар мавжуд.

“La Nacion” нашрининг қайд этишича, бу Аргентина Симон Визентал марказига топширган ҳужжатлар. Улар эълон қилингандан сўнг, америкалик сенаторлар Швейцариянинг Credit Suisse банкига нисбатан тергов бошлади, чунки у нацистлар ёки улар билан боғлиқ одамларга хизмат кўрсатган. Визентал марказининг ҳисоб-китобларига кўра, Аргентинада 10 мингга яқин нацистлар яширинган.

Нашр этилган ҳужжатлар Аргентинадан олиб чиқиб кетилган ва Исроил разведкасининг амалиёти оқибатида қатл этилган “холокост меъмори” Адольф Эйхманга тегишли.

Архивларда, шунингдек, “Освенцимдан ўлим фариштаси”, маҳбуслари устида ғайриинсоний тажрибалар ўтказган шифокор Иосиф Менгеле, СС зобитлари – Римдаги оммавий қатллар учун жавобгар гестапочи Эрих Прибке ва Клаус Барби (“Лион қассоб”), шунингдек, Хорватия миллатчи “Усташи” ҳаракати раҳбари Анте Павелич ҳам тилга олинади.

Ҳужжатлар Миллий социалистик немис ишчилар партияси канцлери раҳбари, Адольф Гитлернинг шахсий котиби Мартин Борманга тегишли. Узоқ вақт давомида у Германиядан Жанубий Америкага қочиб кетган деб ишонилган, аммо 1972 йилда унинг қолдиқлари Германияда топилган ва 1973 йилда Германия ҳукумати уни ўлган деб эълон қилган. 1998 йилда ўтказилган экспертиза қолдиқлари Борманга тегишли эканини аниқ кўрсатганига қарамай, баъзилар у қочиб кетган деган версияга амал қилмоқда.

Архивда Аргентинага қочиб кетган ва исмини Педро Рикардо Олмога ўзгартирган гестапо зобити Вальтер Кучман ҳақидаги ҳужжатлар мавжуд. У 1975 йилда топилган, аммо ўша пайтда у ҳибсга олиш ва экстрадиция қилишдан қочган ва 1986 йилда Интерпол агентлари томонидан ҳибсга олинганидан кейин у юрак хуружидан Буэнос-Айресдаги шифохонада вафот этган.

Архивда тилга олинганларнинг бир қисми Аргентинада узоқ йиллар яшаб, у ерда вафот этган, бошқалари, масалан Прибке экстрадиция қилинган ва уруш давридаги жиноятларда айбланган, бошқалари Аргентинадан бошқа мамлакатларга қочиб кетган.

Аргентина ҳукумати, шунингдек, 1957 ва 2005 йиллар оралиғида чиқарилган президентнинг 1200 дан ортиқ махфий фармонларини нашр этди. Улар қурол сотиб олиш ва сотиш, бюджет ўзгаришлари, Аргентина разведкасини ташкил этиш, ХХ асрнинг 60-70 йилларидаги “коммунизмга қарши кураш” ва миллий тарихнинг бошқа мавзуларига бағишланган.