Argentina mamlakatda yashiringan natsistlar haqidagi hujjatlarni maxfiylikdan chiqardi

Argentina hukumati o‘z veb-saytida Ikkinchi jahon urushidan keyin mamlakatga qochgan natsistlar haqidagi maxfiylikdan chiqarilgan arxiv hujjatlarini e’lon qildi. Bu haqda hukumat saytida xabar berildi.

Tavsifda aytilganidek, arxivda 1950-1980 yillarda Federal politsiya tashqi ishlar boshqarmasi, Davlat razvedka kotibiyati (SIDE) va Milliy jandarmeriya tomonidan olib borilgan tekshiruvlar natijasi bo‘lgan 1850 dan ortiq hujjatlar mavjud.

“La Nacion” nashrining qayd etishicha, bu Argentina Simon Vizental markaziga topshirgan hujjatlar. Ular e’lon qilingandan so‘ng, amerikalik senatorlar Shveysariyaning Credit Suisse bankiga nisbatan tergov boshladi, chunki u natsistlar yoki ular bilan bog‘liq odamlarga xizmat ko‘rsatgan. Vizental markazining hisob-kitoblariga ko‘ra, Argentinada 10 mingga yaqin natsistlar yashiringan.

Nashr etilgan hujjatlar Argentinadan olib chiqib ketilgan va Isroil razvedkasining amaliyoti oqibatida qatl etilgan “xolokost me’mori” Adolf Eyxmanga tegishli.

Arxivlarda, shuningdek, “Osvensimdan o‘lim farishtasi”, mahbuslari ustida g‘ayriinsoniy tajribalar o‘tkazgan shifokor Iosif Mengele, SS zobitlari – Rimdagi ommaviy qatllar uchun javobgar gestapochi Erix Pribke va Klaus Barbi (“Lion qassob”), shuningdek, Xorvatiya millatchi “Ustashi” harakati rahbari Ante Pavelich ham tilga olinadi.

Hujjatlar Milliy sotsialistik nemis ishchilar partiyasi kansleri rahbari, Adolf Gitlerning shaxsiy kotibi Martin Bormanga tegishli. Uzoq vaqt davomida u Germaniyadan Janubiy Amerikaga qochib ketgan deb ishonilgan, ammo 1972 yilda uning qoldiqlari Germaniyada topilgan va 1973 yilda Germaniya hukumati uni o‘lgan deb e’lon qilgan. 1998 yilda o‘tkazilgan ekspertiza qoldiqlari Bormanga tegishli ekanini aniq ko‘rsatganiga qaramay, ba’zilar u qochib ketgan degan versiyaga amal qilmoqda.

Arxivda Argentinaga qochib ketgan va ismini Pedro Rikardo Olmoga o‘zgartirgan gestapo zobiti Valter Kuchman haqidagi hujjatlar mavjud. U 1975 yilda topilgan, ammo o‘sha paytda u hibsga olish va ekstraditsiya qilishdan qochgan va 1986 yilda Interpol agentlari tomonidan hibsga olinganidan keyin u yurak xurujidan Buenos-Ayresdagi shifoxonada vafot etgan.

Arxivda tilga olinganlarning bir qismi Argentinada uzoq yillar yashab, u yerda vafot etgan, boshqalari, masalan Pribke ekstraditsiya qilingan va urush davridagi jinoyatlarda ayblangan, boshqalari Argentinadan boshqa mamlakatlarga qochib ketgan.

Argentina hukumati, shuningdek, 1957 va 2005 yillar oralig‘ida chiqarilgan prezidentning 1200 dan ortiq maxfiy farmonlarini nashr etdi. Ular qurol sotib olish va sotish, byudjet o‘zgarishlari, Argentina razvedkasini tashkil etish, XX asrning 60-70 yillaridagi “kommunizmga qarshi kurash” va milliy tarixning boshqa mavzulariga bag‘ishlangan.