Dunyoda eng ko‘p uchraydigan o‘lim sabablari qaysilar?
Bu qiziq
−
24 may 7687 3 daqiqa
2021 yilda o‘limning asosiy 10 sababi 39 million o‘lim yoki butun dunyo bo‘ylab jami 68 million o‘limning 57 foizini tashkil qildi. Bu haqda Jahon sog‘liqni saqlash tashkilotining hisobotida keltirilgan.
O‘limning asosiy global sabablari, jami hayot yo‘qotilganlar soni bo‘yicha ikkita keng mavzu bilan bog‘liq: yurak-qon tomir (ishemik yurak kasalligi, insult) va nafas olish (COVID-19, surunkali obstruktiv o‘pka kasalligi, pastki nafas yo‘llarining infeksiyalari), COVID-19 global o‘limning ikkinchi asosiy sabablari sifatida paydo bo‘ladi.
O‘lim sabablarini uch toifaga bo‘lish mumkin: yuqumli (yuqumli va parazitar kasalliklar va onalik, perinatal hamda ovqatlanish sharoitlari), yuqumli bo‘lmagan (surunkali) va jarohatlar. Global miqyosda 2021 yilda o‘limning 10 ta asosiy sababidan 7 tasi yuqumli bo‘lmagan kasalliklar bo‘lib, barcha o‘limlarning 38 foizini yoki 10 ta asosiy sababning 68 foizini tashkil qiladi.
Dunyodagi eng katta qotil yurak ishemik kasalligi bo‘lib, dunyodagi jami o‘limlarning 13 foiziga sabab bo‘ladi. 2000 yildan beri o‘limning eng katta o‘sishi ushbu kasallik bo‘lib, 2,7 millionga ko‘payib, 2021 yilda 9,1 million o‘limni tashkil etdi. O‘limning yangi paydo bo‘lgan sababi sifatida, COVID-19 2021 yilda 8,8 million o‘limga bevosita mas’ul bo‘ldi va shuning uchun boshqa asosiy o‘lim sabablarini bir pog‘onaga pastga tushirdi. Insult va surunkali obstruktiv o‘pka kasalligi 2019 yildagi kabi o‘limning ikkinchi va uchinchi asosiy sabablari bo‘lish o‘rniga, 2021 yilda uchinchi va to‘rtinchi o‘rinlarni egalladi, bu umumiy o‘limning taxminan 10 foizi va 5 foizini tashkil qiladi.
Pastki nafas yo‘llarining infeksiyalari COVID-19'dan tashqari dunyodagi eng xavfli yuqumli kasallik bo‘lib qoldi va o‘limning beshinchi asosiy sababi hisoblanadi. Biroq, o‘limlar soni sezilarli darajada kamaydi: 2021 yilda u 2,5 million kishining hayotiga zomin bo‘ldi, bu 2000 yilga nisbatan 370 ming kishiga kam.
Boshqa yuqumli bo‘lmagan kasalliklardan o‘lim holatlari ham ortib bormoqda. Traxeya, bronx va o‘pka saratonidan o‘lim 2000 yildagi 1,2 milliondan 2021 yilda 1,9 millionga ko‘tarildi va hozirda o‘limning asosiy sabablari orasida oltinchi o‘rinni egallab turibdi.
2021 yilda Alsgeymer kasalligi va demensiyaning boshqa shakllari 1,8 million kishining hayotiga zomin bo‘lgan o‘lim sabablari orasida yettinchi o‘rinni egalladi. Dunyo miqyosida Alsgeymer va demensiyaning boshqa shakllaridan vafot etganlarning 68 foizi ayollardir.
Qandli diabet, shuningdek, 2000 yildan beri 95 foizga sezilarli darajada o‘sgandan so‘ng, o‘limning eng yaxshi 10 sabablaridan biri edi.
2000 yilda o‘limning eng yaxshi 10 sabablaridan biri bo‘lgan boshqa kasalliklar endi ro‘yxatda emas. OIV va OITS shular jumlasidandir. OIV va OITSdan o‘limlar 61 foizga kamaydi, bu 2000 yilda dunyoda yettinchi asosiy o‘lim sababidan 2021 yilda yigirma birinchi o‘ringa ko‘tarildi. Xuddi shunday, diareya kasalliklari tufayli o‘lim 45 foizga, 2000 yilda oltinchi o‘lim sababidan 2021 yilda o‘n uchinchi o‘ringa kamaydi.
Aksincha, buyrak kasalliklari dunyoda o‘limning o‘n to‘qqizinchi sababidan to‘qqizinchi o‘ringa ko‘tarildi, 2000 yildan 2021 yilgacha o‘lim soni 95 foizga oshgan.
Oxirgi ko‘rsatkichlarga ko‘ra, dunyoda quyidagi kasalliklardan odamlar ko‘p vafot etgan:
- 1. Yurak ishemik kasalliklaridan – 9 mln
- 2. COVID-19 dan – 8,5 mln
- 3. Insultdan – 7 mln
- 4. O‘pka surunkali obstruktiv kasalligidan – 3,6 mln
- 5. Pastki nafas yo‘llarining infeksiyalaridan – 3 mln
- 6. O‘pka bronx, traxeya saratonidan – 2 mln
- 7. Alsgeymer kasalligi va boshqa demansiyadan – 1,8 mln
- 8. Qandli diabetdan – 1,6 mln
- 9. Buyrak kasalligidan – 1,5 mln
- 10. Sil kasalligidan – 1,5 mln inson hayotdan ko‘z yumgan.
Eslatib o‘tamiz, avvalroq butun dunyo bo‘ylab oziq-ovqat tanqisligi xavotirli darajada ortib borayotgani, deyarli 300 million kishi ochlikdan nobud bo‘lish xavfi ostida qolgani haqida xabar berilgandi.
Live
Barchasi
