Халқаро матбуот эркинлиги мукофоти ғолиблари эълон қилинди

north_east

Дунёда ОАВ эркинлиги бўғилмоқда. Ўзбекистонда аҳвол қандай?

Журналистларни ҳимоя қилиш қўмитаси (CPJ) томонидан 35-Халқаро матбуот эркинлиги мукофотлари ғолиблари аниқланди. Бу ҳақда ташкилот матбуот хизмати хабар берди.

Бу йил мукофотлар Хитой, Эквадор, Қирғизистон ва Тунис журналистлари ҳамда АҚШдан матбуот эркинлиги ҳимоячисига топширилади. Мукофотлар 20 ноябрь куни Нью-Йоркда бўлиб ўтадиган тантанали маросимда топширилади.

Мукофотланганлар орасида қирғизистонлик тадқиқотчи журналист Болот Темиров ҳам бор. Хабарларга кўра, у Марказий Осиёдаги коррупцияга қарши кураш бўйича энг кўзга кўринган мухбирлардан бири. Хавфсизлик таҳдиди туфайли Қирғизистонни тарк этишга мажбур бўлган ва муҳожирликда ишлашда давом этмоқда.

2022 йилда “Temirov Live” офисида тинтув ўтказилган, журналистнинг сўзларига кўра, милиция ходимлари гиёҳванд моддаларни эккан. Оқланганига қарамай, Болот Темиров мамлакатдан чиқариб юборилди.

2024 йилнинг январида “Temirov Live”нинг 11 нафар амалдаги ва собиқ ходимлари, жумладан, лойиҳа директори, журналист Махабат Тожибек қизининг рафиқаси ҳибсга олинган. У “оммавий тартибсизликларга чақириш”да айбланиб, олти йиллик қамоқ жазосига ҳукм қилинган.

Яна бир ғолиб инсон ҳуқуқлари ва фуқаролик эркинликларини дадил ҳимоя қилгани билан танилган адвокат, ёзувчи ва таниқли оммавий ахборот воситалари шарҳловчиси Сониа Даҳмани. У Тунисдаги ирқчиликни қоралаганидан сўнг кўплаб давлатга қарши айбловлар билан қарийб беш йиллик қамоқ жазосини ўтамоқда. Унинг 2024 йилда ҳибсга олиниши бутун дунё эътиборини тортди. У бир пайтлар оммавий ахборот воситалари эркинлигининг маёқчаси бўлган Тунисдаги норозилик майдонининг қисқариши рамзига айланди. Даҳмани радио ва телевидениеда ўзининг кескин ва очиқ шарҳи билан машҳур бўлиб, у ерда Тунисдаги сиёсий иқлим, суд мустақиллигининг емирилиши, фуқаролар эркинликларининг қисқариши, қамоқхона шароитлари ва миграция сиёсати каби масалаларни муҳокама қилган. Ҳукумат репрессияларни кучайтиргани сабабли унинг ҳаёти хавф остида қолди.

Фахрий хитойлик журналист Донг Ю 2022 йилда япон дипломати билан тушлик қилаётганда ҳибсга олинганидан кейин жосусликда айбланиб, етти йиллик қамоқ жазосини ўтамоқда. У 2024 йилнинг ноябрида Пекин суди томонидан айбланган ва кейинги ойда апелляция шикояти берган. 2025 йилнинг сентябрь ойи ҳолатига кўра, Донгнинг апелляцияси Пекин Олий судида кўриб чиқилмоқда.

Кўп йиллик муҳаррир ва шарҳловчи, иши Хитойда ва ундан ташқарида яхши танилган, 63 ёшли Донг 1987 йилда давлат “Guang Ming Daily” газетасида шарҳловчи бўлиб ишлай бошлаган. Унинг мақолалари Хитойда прогрессив ислоҳотлар, жумладан, қонун устуворлиги ва конституциявий демократияни қўллаб-қувватлаш тарафдори сифатида қабул қилинади. Донг, шунингдек, “The New York Times”нинг хитой тилидаги веб-сайти учун ҳам ёзган. Донгнинг қамоққа олиниши Хитойда журналистларни нишонга олиш учун жосуслик ва миллий хавфсизлик айбловларидан фойдаланиш тенденцияси кучайиб бораётганини таъкидлайди.

Эквадорлик журналистлар Элвира дел Пилар Ноле ва Хуан Карлос Тито сўнгги йигирма йилдан ортиқ вақт мобайнида Баэса номли тоғли шаҳарчада жойлашган “Radio Selva”нинг ягона радиостанциясида фаолият юритиб, маҳаллий жамият учун муҳим, мустақил ва ишончли янгиликлар етказиб келишмоқда. Аммо уларнинг гиёҳванд моддалар тўдалари бўйича суриштирувлари ўлим таҳдидларига олиб келди ва оилани аввал Колумбияга, кейин эса Канадага қочишга мажбур қилди ва у ердан эфирга чиқишни давом эттиришди.

Эр-хотиннинг тажрибаси Эквадорда журналистлар олдида турган улкан қийинчиликларни кўрсатади, у ерда расмийлар ва жиноий гуруҳлар журналистларни тобора кўпроқ нишонга олмоқда. Улар ўз хавфсизлиги учун зўравонлик кучайиб бораётган мамлакатни тарк этган.

Ташкилотнинг таъкидлашича, бутун дунё бўйлаб журналистлар учун вазият тобора хавфли бўлиб бормоқда. Бу йилги лауреатларнинг икки нафари ҳозирда панжара ортида, уч нафари эса ўз ватанини тарк этиб, муҳожирликда фаолиятини давом эттиришга мажбур бўлган.

“Журналистлар ҳеч қачон кузатилмаган таҳдид остида, шу билан бирга уларнинг иши ҳар қачонгидан ҳам муҳимроқдир. Халқаро матбуот эркинлиги мукофотлари душманлик ва таъқибга учраган барча журналистларга улар билан бирга эканимизни кўрсатиш учун имкониятдир”, деди CPJ Бош директори Жоди Гинсберг.

Маросимда Исроил ва Ғазодаги урушда ҳалок бўлган журналистларга алоҳида ҳурмат-эҳтиром кўрсатилади.

Эслатиб ўтамиз, аввалроқ Бирлашган Миллатлар Ташкилоти Бош котиби Антониу Гутерриш ҳар йили 3 май куни нишонланадиган Жаҳон матбуот эркинлиги куни муносабати билан мурожаат йўллаганди ва можаролар, келишмовчиликлар ва кенг тарқалган дезинформация ҳукм сураётган дунёда одамларнинг эркинлиги – матбуот эркинлигига боғлиқлигини айтганди.