Францияда “ўғирланган” ўзбек банкири шоуни ўзи уюштиргани айтилмоқда

Жорий йил ёзда Ўзбекистондаги банклардан бирининг раҳбари 48 ёшли Қ.О. Францияда ўғирлаб кетилгани ҳақида хабар берган эдик. Унинг ўғирланиши Ўзбекистон ҳукуматига яқин бўлган олигарх Б.Р.нинг ишончли одами М. исмли шахс томонидан содир этилган ёки бу “ўғирлик” саҳналаштирилган бўлиши мумкин. Бу ҳақда Франциянинг “L'Express” газетаси ва “The Insider” томонидан олиб борилган қўшма журналистик суриштирувда сўз боради.

Банк раҳбарининг ўғирлаб кетилгани ҳақида биринчи бўлиб хабар берган Франциянинг “Le Monde” газетаси Қ.О.нинг ўзидан бошқа ҳеч кимнинг исмини келтирмаган. “The Insider” эса уни ўғирлаган ҳамда одам ўғирлаш ва товламачиликда айбланаётган шахсларни аниқлагани, шунингдек, Қ.О.нинг ўғирланиши саҳналаштирилган бўлиши мумкинлиги борасидаги аниқ белгиларни топганини ёзган.

Журналистик суриштирувда келтирилган Б.Р. исмли шахс бир вақтлар таниқли ўзбек олигархи ва Қ.О.нинг собиқ иш берувчиси бўлгани қайд этилган. Нашр манбаларига кўра, Қ.О.нинг бойиб кетишига 2016 йилда Ўзбекистон биринчи президенти Ислом Каримов вафотидан кўп ўтмай Ўзбекистондан Туркияга кетган Б.Р. ёрдам берган.

Суриштирувда М. ҳақида ҳам сўз боради. У Россия фуқароси бўлиб, Туркияда Б.Р.нинг бизнес шериги бўлиб ишлайди. “The Insider” йигитнинг исмини яширмоқда, чунки бу шарт билан муҳим маълумотларга киришга рухсат берилган.

Нашр ўз адвокати орқали Қ.О.ни “ўғирлаган” М.га, шунингдек, ишхонаси орқали Б.Р.га саволлар йўллаган. “L'Express”  журналистлари “жабрланувчи”га (Ўзбекистондаги банк раҳбари) яқин манба билан суҳбатлашган. “The Insider” Қ.О. ва уни ўғирлаганликда гумон қилинган шахс ўртасидаги ёзишмалар, шунингдек, бу ишга ойдинлик киритувчи саёҳат, молиявий, ҳуқуқий ва бошқа ҳужжатларни топган.

“Жабрланувчи” банкирни, “Le Monde”нинг ёзишича, 22 июнь куни тушга яқин Париж марказида микроавтобусга мажбуран ўтқазиб, номаълум жойга олиб кетишган. М. уни қийноққа солиб, озод қилиш учун 10 миллион доллар талаб қилган. Шундан сўнг Қ.О. Ницца яқинидаги вилланинг ертўласига кўчирилган ва у ерда унга нисбатан қийноқлар ҳамда товламачилик давом этган. Маълумотларга кўра, М. сохта қатл уюштирган ва Қ.О.ни видеотасвирда Ўзбекистоннинг амалдаги ҳукуматини қоралашга мажбурлаган.

Банк раҳбари 5 миллион долларлик векселни имзолашга ва 200 минг долларни қисман тўлашга рози бўлгач, уни қўйиб юборишган. Кейин у полицияга борган.

“The Insider” ва “L'Express” қўшма текшируви натижасида аниқланган фактлар

Қ.О. ва М. ўртасидаги суҳбатлар, шунингдек, “The Insider”да бўлган улар ўртасидаги ёзишмаларда жиноят-жабрланувчи динамикаси у ёқда турсин, ҳеч қандай зиддият белгиси йўқ. Аксинча, Қ.О. ва М. ҳатто дўстона муносабатда бўлган.

Қ.О. ўз хоҳишига қарши ушлаб турилган Рокфор-ле-Пан коммунасидаги вилла саёҳат хизматлари воситачиси орқали ижарага олинган ва унинг нархи криптовалютада тўланган. Дастлаб Қ.О.нинг яқин шериги, асли ўзбекистонлик Франция фуқароси Ш.З.га тегишли паспорт ижарачининг гувоҳномаси сифатида воситачига юборилган. Кейинчалик паспорт ишлатилмаган, чунки ижарачи “хотини бу ҳақда билиб қолмаслиги учун” анонимликни сўраган.

Қ.О.нинг сўзларига кўра, у 2025 йилнинг 22 июнида ўғирлаб кетилган ва эртаси куни, 23 июнь куни қўйиб юборилган. “The Insider” томонидан кўриб чиқилган ҳужжатларга кўра, Қ.О.нинг “қўйиб юборилганидан” кейин унинг Парижга биринчи тоифали чиптаси М.нинг шахсий ҳайдовчисига тегишли банк карта орқали тўланган, шундан сўнг М.нинг ўзи Telegram’даги профилидан чипта нусхасини Қ.О.га юборган.

24 июнь куни Парижга қайтган Қ.О. полицияга ариза билан мурожаат қилиб, ўзини ўғирлаб кетишганини айтган. Хабарда айтилишича, унинг полицияга берган интервьюси соат 15:00 дан 22:30 га қадар давом этган, Қ.О. ва М. ўртасидаги Telegram ёзишмалари улар 2025 йилнинг 23-26 июнь кунлари, айниқса, 24 июнь куни қизғин мулоқотда бўлганини кўрсатади. Қолаверса, жиноят қурбони сифатида кўрсатма бераётганда, Қ.О. Telegram орқали 200 минг доллар қарзнинг бир қисмини ўтказилишини муҳокама қилган. Пуллар тахминан соат 19:00 атрофида, яъни сўроқ пайтида ўтказилган.

Қ.О. ва М. ўртасидаги ёзишмалар фақат 2025 йил 26 июнда тугаган. Қ.О.нинг М.га сўнгги хабарида шундай дейилган:

“Мени зудлик билан полицияга олиб кетишяпти. Мен алоқани ўчириб қўйяпман”.

М. унинг ёзганига жавобан сўраган:

“Нега сизни олиб кетишяпти? Улар бу ишлар саҳналаштирилганини билишдими?”

Савол эса жавобсиз қолган.

“Банк раҳбарини ўғирлаган шахс” ва “жабрланувчи” ўртасидаги мулоқот 28 июнь куни М. Қ.О.га янги рақамдан: “Бир томондан ариза ёздинг, иккинчи томондан полициядан огоҳлантирдинг, тушунмоқчи бўляпман, сен ҳалиям дўстмисан ёзи йўқ”.

Жавоб эса қуйидагича:

“Ўртамизда ҳеч қандай адоват йўқ, шунинг учун сенга ёздим. Вазият траекторияси бўйича ривожлана бошлади. Уни мен назорат қилмаяпман”.

Ниҳоят, соатлаб қийноққа солингани айтилаётган Қ.О.нинг тиббий текшируви саккиз кундан кейин, 30 июнь куни ўтказилган ва унда фақат келиб чиқиши номаълум бўлган майда кўкаришлар ва ишқаланишлар аниқланган.

Узоқ муддатли битимлар

“L'Express” ва “The Insider” саҳналаштирилган одам ўғирланишининг белгиларини аниқлаб, иштирокчилар ўртасидаги муносабатлар фонини ўрганиб чиққан ва қуйидагиларни аниқлаган:

2016 йилда ўзбек олигархи Б.Р. Эгей денгизи соҳилида меҳмонхона сотиб олиб, Туркияга кўчиб ўтади. Амалда Б.Р.га тегишли бўлган Ўзбекистондаги банклардан бири олигархнинг ўнлаб бошқа компаниялари қатори Қ.О. назорати остида қолади. 2017 йилда Қ.О. Б.Р.ни олигархнинг бизнеси таҳдид остида экани ва “нуфузли шахслар” томонидан тортиб олинишига ишонтирган. Бунга йўл қўймаслик учун Қ.О. барча активларини “исталган миқдордаги пулга” сотишни таклиф қилади ва шу билан бизнес империясини мусодара ва вайронгарчиликдан, Б.Р.нинг кўп сонли ходимларини жиноий таъқибдан қутқаради.

Ўзини воситачи сифатида кўрсатган Қ.О. йирик хусусий банк, қурилиш фирмалари ва суғурта компаниялари каби ўнлаб бизнесларни 13,5 миллион доллар эвазига ўз номига ўтказишни таклиф қилган. Бундай нохуш таклифдан лол қолган Б.Р. келишувдан бош тортган. Уни шартномани ёпиш зарурлигига ишонтирган Қ.О. бир йил ичида Б.Р.га қўшимча 10 миллион доллар, шунингдек, тақсимланмаган дивидендларни тўлаб беришни ваъда қилган. Кўп ўйлагач, Б.Р. рози бўлган.

Ушбу музокараларда Б.Р.нинг Туркиядаги бизнес шериги, қўшма лойиҳа бўйича молиявий мажбуриятларга эга бўлган М. ҳам иштирок этган. Натижада, Қ.О., Б.Р. ва М.нинг олигарх билан ҳисоб-китоблари доирасида Қ.О. 10 миллион долларни тўғридан тўғри М.га тўлаб беришига келишиб олинган.

Битим якунланди: Б.Р. ўз бизнес империяси учун 13,5 миллион доллар олди (бу сумма унинг тахминига кўра, активларнинг ҳақиқий қийматининг 5 фоизини ташкил қилади), М. эса ҳеч нарса олмади.

Шундан сўнг М. Қ.О.дан қарзни ундириш учун турли уринишлар қилган, 2019 йилда у билан Европада, кейин эса Москвада бир неча бор учрашган. Бироқ Қ.О. юқори мартабали ҳомийларини тилга олиб, ваъда қилинган 10 миллион долларни тўлашдан қочган.

Б.Р.га келсак, Ўзбекистонга қайтгач, у суриштирув бошлади ва Қ.О. шунчаки “воситачи” бўлмагани ва Б.Р. сотишга мажбур бўлган активларнинг аксарияти ҳақиқатда Қ.О.га ўтганини аниқлади. Маълум бўлишича, Б.Р. билан келишувдан кўп ўтмай Қ.О. қиммат харидларни амалга ошира бошлаган, масалан, Германиядаги меҳмонхона ва орадан бир йил ўтиб ўз банкини ташкил қилган. Қ.О.нинг ўзи француз журналистларига ҳозирда 1 миллиард доллардан ортиқ маблағни бошқараётганини айтиб келади. Қ.О., шунингдек, Siemens ва Франциянинг EDF компанияси иштирокида Ўзбекистонда ИЭС қуриш лойиҳасини амалга оширувчи йирик энергетика консорциумининг иштирокчиси бўлди.

Шундай қилиб, Б.Р. ҳеч нарсасиз Ўзбекистонга қайтиб келди ва унинг собиқ қўл остидаги ва ишончли одами олигархга айланди.

Ғазабланган Б.Р. Қ.О.дан 200 миллион доллардан ортиқ товон пули талаб қилиб, 2018 йилги битимни қайта кўриб чиқишни сўрай бошлади, шунингдек, бўлажак жараёнлар учун адвокатларни ёллади. Айнан шу фонда Қ.О.нинг Францияда “ўғирлаб кетилгани” ҳақидаги хабар пайдо бўлди.

Хулоса

Қ.О.нинг босқичма-босқич ўғирланиши ортидан унинг рақиби Б.Р. қийин аҳволга тушиб қолган. Агар иддао қилинаётган жиноят ҳақиқатан ҳам Б.Р.нинг яқин шериги М. томонидан амалга оширилган бўлса, Б.Р.нинг ўзи ташкилотчи сифатида кўрсатилиши мумкин эди.

М.га келсак, у “ўғирлаб кетиш” учун Қ.О.дан 200 минг доллар, шунингдек, Қ.О. эски қарзини тўлаши тўғрисида қарзнинг норасмий тан олиниши ҳақида ёзма ҳужжат олган. Қ.О.нинг айтишича, у ҳужжатни босим остида имзолаган, аммо, ҳужжатнинг мазмуни бошқача маънони билдиради: Қ.О. 50 фоиз чегирма (ҳужжатда 10 миллион доллар ўрнига 5 миллион доллар эди) ва икки йиллик бўлиб-бўлиб тўлаш режасини ўз ичига олган тўлов схемасини олиши қайд этилган.

Нашрларнинг ёзишича, Қ.О.нинг М. билан ҳисоб-китоб қилиш нияти йўқлиги аниқ, чунки Қ.О.нинг ўғирланиши ортидан М.га нисбатан ўғирлаш ва товламачилик бўйича ҳақиқий жиноят иши қўзғатилган, шунингдек, М. энди халқаро қидирувга берилган. “Ўғирлаш”дан ягона манфаатдор Қ.О.нинг ўзи бўлиб, у икки кредиторини зарарсизлантирди ҳамда Франция ва Ўзбекистон ҳукумати ҳимоясини талаб қилувчи жиноят қурбони образини яратди.

Айни пайтда Қ.О. Францияда Б.Р. билан ўзининг соф иқтисодий можаросини сиёсийлаштиришга уриниб, Б.Р.ни “Ўзбекистон ҳукуматига яқин одам” деб атамоқда. Агар у Б.Р.ни нейтраллаштира олмаса ва 2018 йилги келишувнинг ноқонунийлигини исботласа, у ўзини сиёсий таъқиб қурбони сифатида кўрсатиши керак бўлиши мумкин.

Материалда келтирилишича, Қ.О.га тегишли банк оғир кунларни бошидан кечирмоқда: унинг юзлаб мижозлари ҳисоблари бўшатилганини пайқаб, ҳуқуқ-тартибот идораларига мурожаат қилган, натижада жиноят иш қўзғатилган. Текширув натижасида аниқланишича, банк Ўзбекистон қонунчилигида тақиқланган онлайн казиноларга пул ўтказиб юборган. Айни вақтда Қ.О.нинг яқин шериги, унинг тузилмаларида муҳим лавозимларни эгаллаган Б.А. акциядорлик жамияти иштирокчиларидан миллиардлаб рубль ўғирлаш билан боғлиқ жиноят иши бўйича ҳибсга олинган.

Бундай шароитда ўзини “Ўзбекистон ҳукуматига яқин” одам қурбони сифатида кўрсатиш варианти Қ.О. учун айниқса қимматли бўлиб, унга Европадан сиёсий бошпана сўраш имконини бериши мумкин.

Ушбу банк раҳбари ва таниқли тадбиркор шахси таҳририятга ва жамоатчиликка маълум бўлсада, тергов органларида қонуний асос бўлмагунча, юқорида номи келтирилганларнинг шахсини очиқламасликка қарор қилдик.